Przebarwienia i zaburzenia barwnikowe skóry

Znamiona barwnikowe  są wrodzonymi nieprawidłowościami skóry, ujawniającymi się niejednokrotnie w późniejszym okresie życia. Nie są dziedziczne. Najogólniej dzielimy je na melanocytowe i komórkowe. Wczesne chirurgiczne usunięcie złośliwiejącego znamienia w bardzo wielu przypadkach ratuje życie ludzkie.

Znamiona melanocytowe - znamiona te (nazwa pochodzi od melanocytu - komórki produkującej barwnik skóry, melaninę) dzielą się na naskórkowe i skórne. Do grupy pierwszej należą tzw. znamiona płaskie oraz plamy soczewicowate.

• Znamiona płaskie znajdują się na poziomie skóry, są odgraniczone od otoczenia, nie powodują żadnych dolegliwości. Powiększają się wraz ze wzrostem dziecka. W przypadku przewlekłego drażnienia mogą być punktem wyjścia złośliwego nowotworu skóry - czerniaka. Zdarza się to jednak rzadko.
• Plamy soczewicowate bywają wrodzone i nabyte. Wyglądem są do siebie bardzo podobne - drobne, liczne plamki barwy brunatnej o różnych odcieniach. Przypominają piegi, ale są nieco większe i bardziej odgraniczone. Wrodzone plamy soczewicowate pojawiają się w dzieciństwie - na ogół na skórze pleców i klatki piersiowej. Z kolei plamy nabyte mogą pojawiać się pod wpływem promieni słonecznych (plamy soczewicowate słoneczne) lub u osób starszych (plamy soczewicowate starcze). Mogą one być pojedyncze lub liczne, zwykle zlokalizowane są na skórze odkrytych części ciała (twarz, ręce, przedramiona). Pojawiają się liczniej latem i o tej porze roku także ciemnieją. Plamy soczewicowate słoneczne mogą stopniowo samoistnie zanikać. Natomiast starcze mają charakter zmian trwałych.
  
  Bardzo niebezpieczne są tzw. złośliwe plamy soczewicowate, będące często punktem wyjścia czerniaka. Są one ciemne i na ogół nieregularnie zabarwione, niekiedy nieco uwypuklone. Występują na twarzy, częściej u kobiet i u osób w starszym wieku. Rozwijają się wolno, a w razie ich przekształcenia się w czerniaka przebieg choroby jest stosunkowo łagodny.
• Znamiona błękitne należą do skórnych znamion melanocytowych. Komórki barwnikowe są tu umiejscowione dość głęboko w skórze, zwykle na twarzy i kończynach. Znamiona przybierają barwę od jasnoniebieskiej do czarnej. Należą do tzw. bezpiecznych znamion, tzn. rzadko są punktem wyjścia czerniaków.

Znamiona komórkowe - występują bardzo często, a dzieli się je na łączące, skórne i mieszane. Mogą mieć kolor zbliżony do barwy skóry, a także jasnobrunatny, aż do bardzo ciemnego. Ich powierzchnia bywa gładka, brodawkowata, zrazikowa, mogą być płaskie, wypukłe, guzowate, nawet uszypułkowane i owłosione. Praktycznie u każdego człowieka można stwierdzić kilkanaście zmian tego typu. Ryzyko ich zezłośliwienia jest niewielkie. Najbezpieczniejsze są znamiona wyniosłe uszypułkowane i owłosione, najgroźniejsze - wrodzone i dysplastyczne.

O niebezpieczeństwie rozwoju czerniaka mogą świadczyć następujące objawy: powiększenie się lub pogrubienie znamienia; zmiany zabarwienia - przebarwienie, odbarwienie, często nieregularne; odczyn zapalny, zaczerwienienie, obrzęk znamienia; krwawienie, ranki, strupki w obrębie znamienia; świąd.

• Odmiana wrodzona znamienia barwnikowego ma zwykle bardzo duże wymiary, niekiedy nierównomierną, brodawkującą powierzchnię, bywa owłosiona. Mimo iż te cechy uchodzą za "bezpieczne", znamiona wrodzone często złośliwieją. Czasami znamiona te obejmują cały tułów.
• Znamię Suttona występuje najczęściej u dzieci i młodzieży, zwykle na tułowiu. W otoczeniu typowego znamienia komórkowego pojawia się wąski rąbek całkowicie odbarwionej skóry, który stopniowo się rozszerza. W dalszym przebiegu samo znamię najczęściej spłaszcza się, a nawet całkowicie zanika. Pozostała odbarwiona plama może utrzymywać się trwale, choć nierzadko ponownie przybiera zabarwienie skóry prawidłowej.
• Znamię Spitz do niedawna nosiło niefortunną nazwę czerniaka młodzieńczego. Znamiona te bowiem nie ulegają zezłośliwieniu, a swą dawną nazwę zawdzięczają podobieństwu w obrazie histologicznym do czerniaka. Pojawiają się najczęściej u młodzieży na twarzy, rzadziej na kończynach. Są zwykle pojedyncze, barwy czerwonej lub sinawej, czasem w otoczeniu zmiany głównej występują drobne guzki - satelity.
• Znamiona dysplastyczne charakteryzują się następującymi cechami: zwykle występują u kilku członków rodziny; bywają liczne; są większe od zwykłych znamion, mają nieregularne kształty oraz zabarwienie (w obrębie jednego znamienia różne odcienie brązu, różu i czerni); bywają płaskie, wyniosłe, płasko-wyniosłe; nie mają wyraźnego odgraniczenia. Pojedyncze znamiona dysplastyczne stwierdza się u 5 - 8% ludzi rasy białej, a tzw. zespół znamion dysplastycznych występuje często rodzinnie. Umiejscawiają się na skórze całego ciała, także na skórze owłosionej głowy, gdzie są wyjątkowo niebezpieczne ze względu na stałe drażnienie oraz utrudnioną obserwację. Znamiona dysplastyczne pojawiają się najliczniej od 6. miesiąca do 30. roku życia, ale także i później, choć w mniejszej liczbie. U części osób ustępują samoistnie. Tego typu znamiona częściej niż inne rozwijają się w kierunku czerniaka, dlatego też wymagają stałej obserwacji lekarskiej (kontrola co 3 - 12 miesięcy) i skutecznej ochrony przed nasłonecznianiem.

Piegi i ostudy -  zaburzenia barwnikowe nie będące w istocie znamionami, ale wykazujące podobieństwo do nich (zwłaszcza do plam soczewicowatych i znamion barwnikowych płaskich).

Piegi to drobne, brunatne plamki umiejscowione na skórze okolic ciała szczególnie narażonych na działanie światła słonecznego - twarz, dłonie, ramiona, przedramiona. Często kojarzone są z jasną karnacją ciała, rudymi włosami i młodym wiekiem. Mają charakter dziedziczny, utrzymują się od wieku dziecięcego przez całe życie, choć w starszym wieku są mniej nasilone. Wiosną i latem pod wpływem nasłoneczniania są bardziej widoczne (piegi majowe, piegi letnie).

Ostudy to nieregularne plamy o zabarwieniu od żółtobrunatnego do ciemnobrunatnego, występujące najczęściej na twarzy, głównie u kobiet. Mogą być wywołane ciążą (zwykle pojawiają się w pierwszych miesiącach ciąży i ustępują samoistnie po porodzie), zaburzeniami miesiączkowania, stanami zapalnymi jajników, zaburzeniami wewnątrzwydzielniczymi (choroby tarczycy, nadnerczy, przysadki mózgowej), chorobami wątroby, wyniszczeniem, niektórymi lekami (np. doustnymi środkami antykoncepcyjnymi). Często pojawiają się po zastosowaniu w słoneczny dzień kosmetyku zawierającego środek światłouczulający.

Zobacz:   Sanatoria leczące choroby skóry