Nowotwory układu moczowego, nerek i nadnerczy

Układ moczowy jest to układ, który ułatwia wydalanie zbędnych substancji z organizmu, np. mocznika, soli mineralnych. Jego elementem jest nerka, w której znajdują się kłębuszki nerkowe i torebka Bowmana oraz rdzeń nerkowy. W kłębuszkach powstaje mocz pierwotny wydalany później przez moczowody, pęcherz i cewkę. U człowieka dobowy przepływ moczu pierwotnego przez nerki wynosi średnio 170 l, z czego (w wyniku przesączania i filtrowania w nerkach) wydalane jest średnio 1,5 l.

Narządy układu moczowego:

• nerki
• moczowód
• pęcherz moczowy
• cewka moczowa

Rak nerki  – nowotwór złośliwy wywodzący się najczęściej z komórek nabłonka cewek krętych bliższych. Ze względu na fakt, że nabłonek cewek nerkowych wywodzi się z mezodermy, a nie jak w innych narządach z ektodermy, nie należy on do grupy gruczolakoraków.

Pod względem histopatologicznym rozróżnia się pięć typów raka nerkowokomórkowego:

• rak jasnokomórkowy, stanowiący 65–75% przypadków raka nerkowokomórkowego. Dawna historyczna nazwa raka jasnokomórkowego nerki to nadnerczak lub guz Grawitza – sądzono, że rozwija się on z wtrętów nadnerczowych w miąższu nerki
• rak brodawkowaty, zwany także chromofilnym (10–15% przypadków)
• rak chromofobny (5% przypadków).
• rak z cewek zbiorczych
• rak sarkomatoidalny

Rak nerkowokomórkowy stanowi 3,6% wszystkich przypadków nowotworów złośliwych u mężczyzn i 2,6% u kobiet. Rak nerkowokomórkowy występuje dwukrotnie częściej u płci męskiej, średni wiek wystąpienia tego nowotworu szacuje się na 60 lat.

Rak pęcherza moczowego – choroba nowotworowa pęcherza moczowego, najczęściej wywodząca się z komórek nabłonka przejściowego (urothelium) błon śluzowych wyścielających światło narządu. Rak (carcinoma) stanowi zdecydowaną większość złośliwych nowotworów pęcherza moczowego.

Rak pęcherza moczowego jest jednym z częstszych nowotworów ludzi w podeszłym wieku. Zachorowalność znacząco wzrasta w 7. i 8. dekadzie życia. Częściej (2 do 3 razy) występuje u mężczyzn. W Polsce jest czwartym pod względem częstości zachorowań nowotworem mężczyzn i ósmym u kobiet. Rak pęcherza częściej występuje u ludzi rasy białej niż czarnej. Wśród czynników ryzyka zachorowania na raka pęcherza moczowego wymieniane są:

• palenie papierosów
• ekspozycja na karcynogeny przemysłowe
• infestacja Schistosoma haematobium – schistosomatoza (najpoważniejsza przyczyna nowotworów w krajach rozwijających się, predysponuje do raka płaskonabłonkowego)
• przewlekłe zapalenie pęcherza moczowego
• niektóre leki (cyklofosfamid)
• przebyta radioterapia z napromienieniem okolicy podbrzusza
• długoterminowe założenie cewnika Foleya (dotyczy pacjentów z uszkodzeniem rdzenia i wiąże się ze zwiększonym ryzykiem raka płaskonabłonkowego)

Nie stwierdzono dotąd rodzinnej predyspozycji do zachorowań na ten typ nowotworu.

Nowotwory złośliwe pęcherza moczowego wywodzące się z nabłonka przejściowego tradycyjnie nazywano rakami przejściowokomórkowymi. Obecnie częściej używa się terminu nowotwory (raki) urotelialne. Ze względu na typ wzrostu wyróżniamy:

• raki brodawkowate naciekające
• raki płaskie naciekające
• raki płaskie nienaciekające

Raki płaskonabłonkowe pęcherza moczowego są stosunkowo rzadkie i stanowią około 5% raków tego narządu. Inne nowotwory złośliwe pęcherza stanowią łącznie mniej niż 5% przypadków, zalicza się tu:

• gruczolakoraki
• raki drobnokomórkowe
• pierwotne chłoniaki pęcherza moczowego
• mięśniaki

Rak moczowodu jest schorzeniem rzadkim, występującym w l,0% wszystkich chorób nowotworowych. Nowotwory moczowodu występują najczęściej w wieku powyżej 60 lat. Statystycznie 86,0% złośliwych guzów rozpoznaje się pomiędzy 50 a 70 rokiem życia. Występują one dwukrotnie częściej u mężczyzn niż u kobiet i wywodzą się z nabłonka przejściowego.

Najczęstszym objawem jest krwiomocz występujący u 70,0-90,0% wszystkich chorych, bóle okolicy lędźwiowej, kolka nerkowa (18,0%), Wy­czuwalna palpacyjnie powiększona nerka. Bóle spowodowane są zwęże­niem światła moczowodu przez guz i promieniują często ku pachwinie. W przypadku zaawansowania nowotworu występują objawy wyniszcze­nia i przerzuty. U 12,0% chorych nowotwory moczowodu przebiegają bezobjawowo.

Czynników sprzyjające powstaniu nowotworu:       

• utrudniany odpływ moczu
• przewlekły stan zapalny dróg moczowych
• zwężenie moczowodu
• leukoplakia
• pozostałoś-ci komórek embrionalnych
• pasożyty
• zaburzenia hormonalne  

Rak nadnercza – rzadki nowotwór złośliwy, wywodzący się z kory nadnerczy. padalność na raka nadnercza wynosi 1–2 przypadki na milion w ciągu roku i jest większa u kobiet. Występują dwa szczyty zachorowań: poniżej 6 roku życia i w 30–40 roku życia.

Statystycznie częściej występuje u nałogowych palaczy. Pacjenci z konstytucjonalnymi mutacjami w genie TP53 i zespołem Li-Fraumeni mają podwyższone ryzyko zachorowania na ten typ nowotworu.

Objawy: 

• otyłość typu centralnego z rozmieszczeniem tkanki tłuszczowej głównie na brzuchu, karku, twarzy
• zaniki mięśni powodujące osłabienie siły mięśniowej i łatwą męczliwość
• czerwonosine rozstępy skórne zlokalizowane na; brzuchu, udach, piersiach, biodrach
• ścieńczenie skóry i pojawienie się owrzodzeń
• cukrzyca
• wzmożony apetyt
• nadciśnienie tętnicze wywołujące bóle i zawroty głowy
• zaburzenia sfery emocjonalnej: obniżenie nastroju, skłonność do depresji, chwiejność emocjonalna, zaburzenia snu, pogorszenie pamięci, psychozy i skłonności samobójcze
• podatność na zakażenia bakteryjne i grzybicze
• bóle kostne, osteoporoza, złamania; trzonów kręgów, żeber
• trądzik, hirsutyzm, czyli nadmierne owłosienie
• impotencja u mężczyzn, zaburzenia miesiączkowania u kobiet, niepłodność
• jaskra, zaćma
• choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy
• niedoczynność tarczycy
• łatwe powstawanie skórnych wylewów krwawych
• choroba niedokrwienna serca
• ginekomastia u mężczyzn oraz zmiana męskiej sylwetki ciała na żeńską spowodowane wpływem estrogenów

Zobacz:  Sanatoria leczące choroby nerek i dróg moczowych