Nałęczów

Nałęczów leży w strefie Kazimierskiego Parku Krajobrazowego. Miasto zostało wpisane do rejestru zabytków województwa lubelskiego, jako zespół architektoniczno-krajobrazowy. Atrakcje turystyczne Nałęczowa to: pochodzący z połowy XVIII wieku Park Zdrojowy z zabytkowymi obiektami sanatoryjnymi, różnorodnym drzewostanem i najcenniejszym zabytkiem architektonicznym Nałęczowa - Pałacem Małachowskich.

Obok pałacu stoi, pochodząca z I poł. XVII wieku, oficyna pałacowa - dawny dwór Gałęzowskich. Przy ul. Armatnia Góra i al. Lipowej stoją zabytkowe wille. Niektóre "pamiętają" początki Zakładu Leczniczego. W Nałęczowie bywali i tworzyli między innymi: Zofia Nałkowska, Henryk Sienkiewicz, Stanisław Przybyszewski, Stanisław Witkiewicz, Stefan Żeromski, Bolesław Prus, Michał Elwiro Andriolli, Ewa Szelburg-Zarembina.

Swoistą atrakcją jest wąskotorowa Nałęczowska Kolej Dojazdowa. W Nałęczowie znajduje się wiele obiektów zabytkowych łącznie z kościołem parafialnym i przyległym cmentarzem, liczne trasy spacerowe i turystyczne oraz muzea: Bolesława Prusa w Pałacu Małachowskich, Stefana Żeromskiego "Chata Żeromskiego", Historii i Tradycji Nałęczowa "Ochronka".

Wokół Nałęczowa rozciąga się gęsta sieć wąwozów lessowych z bogatą, bujną roślinnością. Właściwości lecznicze mikroklimatu Nałęczowa i okolic powodują samoczynne obniżanie ciśnienia tętniczego krwi oraz zmniejszanie dolegliwości chorób układu krążenia. "Nałęczów leczy serce".

Obecnie w lecznictwie uzdrowiskowym obok walorów klimatycznych wykorzystywany jest cały wachlarz możliwości jakimi dysponuje współczesna terapia balneoklimatyczna. Już od dwóch wieków wykorzystywane jest lecznicze działanie naturalnej wody mineralnej, której skład chemiczny jest porównywalny z wodami słynnego Spa.

Specyficzny mikroklimat i źródła wód mineralnych to główne tworzywa walorów uzdrowiska. To tutaj produkowana jest słynna woda "Nałęczowianka". Nałęczów jest idealnym miejscem dla ludzi z chorym sercem oraz turystów spragnionych obcowania z pięknym krajobrazem i nieskażoną przyrodą. Gwarantuje poprawę stanu zdrowia, doskonały relaks i aktywny wypoczynek.

Atrakcje turystyczne

Park Zdrojowy

Założycielem i organizatorem Parku Zdrojowego, na którego terenie znajduje się część zabudowań uzdrowiska, był Stanisław Małachowski. Park istniał już w połowie XVIII w., zaś pod koniec XIX w. był powiększony dla potrzeb kuracjuszy. Przecina go szereg alei i ścieżek.

Drzewostan parku, starannie dobierany i pielęgnowany przez prawie 190 lat, jest chlubą nałęczowskiego uzdrowiska. Obok znanych krajowych gatunków drzew iglastych i liściastych spotyka się tu okazy flory zachodnioeuropejskiej, a nawet amerykańskiej (np. wysokie sosny-wejmutki). Na ponad 20 hektarach rosną m.in. kasztanowce, lipy, sosny i dęby, ale także tulipanowce amerykańskie, katalpy (inaczej surmie) i skrzydłoorzechy chińskie.

Odwiedzający mogą także skorzystać z uroków palmiarni i ugasić pragnienie wodami mineralnymi. Park Zdrojowy, położony w centrum miasta, jest oazą ciszy i spokoju, gdzie spacerowicze mogą dokarmiać oswojone łabędzie i wiewiórki.

28 kwietnia 2007 roku w jedną z parkowych alei wmurowano 16 zaimpregnowanych glinianych tablic z odciśniętymi dłońmi m.in. Tomasza Kawiaka, Tomasza Bachanka, Adama Faglio, Piotra Fąfrowicza, Ewy i Romana Fleszarów, Mieczysława Olszewskiego, Jana Kantego Pawluśkiewicza, Tadeusza Boruty i Andrzeja Antoniego Widelskiego, tworząc Aleję Artystów.

Zabytkowe obiekty i placówki muzealne

Do rozwoju Nałęczowa wiele wniósł Jan Koszczyc Witkiewicz, bratanek Stanisława Witkiewicza, twórcy stylu zakopiańskiego w architekturze i stryjeczny brat Stanisława Ignacego Witkiewicza – Witkacego. Witkiewicz przybył do Nałęczowa w 1905, aby zaprojektować i wybudować chatę – pracownię dla Stefana Żeromskiego. Tu poznał pasierbicę Żeromskiego, córkę Oktawii Żeromskiej Henrykę, z którą się ożenił. W 1918 Jan Koszczyc Witkiewicz założył Szkołę Rzemiosł Budowlanych, którą po roku przeniósł do Kazimierza Dolnego.

Na miejscowym cmentarzu pochowana jest pisarka Ewa Szelburg-Zarembina, światowej sławy malarz, grafik i ilustrator książek – Michał Elwiro Andriolli. W pobliżu parku kilkanaście interesujących willi, w stylu szwajcarskim i secesyjnym oraz obiektów w stylu zakopiańskim, m.in. kaplica pod wezwaniem św. Karola Boromeusza i muzeum Żeromskiego.

Zabytkowe wille

Nałęczów znany jest również z willowej zabudowy. Niektóre wille powstały z początkiem Zakładu Leczniczego oraz w czasach, kiedy w Nałęczowie bywali i tworzyli m.in.: Zofia Nałkowska, Henryk Sienkiewicz, Stanisław Przybyszewski, Stanisław Witkiewicz, Stefan Żeromski, Bolesław Prus, Michał Elwiro Andriolli, Ewa Szelburg-Zarembina.

• przy ul. Armatnia Góra
  • Borowianka - z początku XX w., styl szwajcarski. Drewniana z poddaszem, bogato ornamentowanymi werandami i dwuspadowym dachem.
  • Oktawia - z 1880 r., styl szwajcarski. Obszerne werandy, stylowo rzeźbiony szczyt, ornamentowane nadokienniki i balustrady. Należała do żony Stefana Żeromskiego – Oktawii z Radziwiłłowiczów primo voto Rodkiewicz.
  • Podgórze - z lat 1882-85, styl szwajcarski. 4 części o różnej wysokości. Ornamentowane werandy i wysoka podmurówka, najwyższa część willi zakończona loggią.
  • Ukraina - z 1894 r., w stylu włoskim. Do wybuchu II wojny światowej mieściła pensjonat, w którym urządzano bale i dancingi.
• przy ul. Głębocznica
  • Brzozy - projekt Jana Koszyc-Witkiewicza, wzniesiona w 1908. Otoczona parkiem. Pierwszym właścicielem willi był Wacław Łypacewicz (1871 - 1951) znany warszawski adwokat i działacz społeczny, pierwszy prezes Towarzystwa Przyjaciół Nałęczowa. Przed II Wojną Światową odbywały się w niej zebrania masonerii.Podczas II Wojny Światowej przed tą willą odbywały się przysięgi partyzantów.
• przy al. Lipowej
  • Aniela - z ok. 1925 r. Obecnie mieści Krajowy Ośrodek Apostolstwa Ruchu Trzeźwości im. św. Maksymiliana Kolbe. Przed willą - posąg świętego.
  • Doktorska - z 1914 r., projekt Stefana Stępkowskiego.
  • Mazowsze (dawniej Pod Jesionem) - z końca XIX w., styl szwajcarski. Część piętrowa i parterowa, balkon, ganek i bogato ornamentowane werandy.
  • Nagórskich - z końca XIX w., projekt Adama Nagórskiego i Michała Górskiego.
  • Nagórze - z końca XIX w., kilka bogato zdobionych werand. 3 części: środkowa parterowa i boczne piętrowe (wszystkie z dwuspadowymi dachami).
  • Raj (dawniej Babin) - z lat '20 XX w. Siedziba Państwowego Liceum Technik Plastycznych w latach 1950-66, a do 1987 r. - internat męski tej szkoły.
  • Tolin - willa dr Józefa Talko z 1882 r. Piętrowa, podpiwniczona, otoczona ogrodem. Interesujące zwieńczenie fasady oraz gzymsy: międzykondygnacyjny i dachowy.
  • Ustronie (dawniej Róża) - z 1893 r., styl szwajcarski. 2 części: parterowa i piętrowa, weranda ze stylizowaną balustradą.
  • Zofijówka - z lat 1890-93. Posiada 2 wieże z iglicami, część piętrową z balkonem i parterową - z werandą. W I poł. XXw. mieściła się w niej Izba Porodowa.
    
    
• przy ul. 1 Maja
  • Gioia - z 1927 r., projekt architektoniczny Franciszka Papiewskiego i Bohdana Kelles-Krauze. Przed II Wojną Światową była własnością Jadwigi z Salkowskich Beckowej, żony ministra Józefa Becka
    
    
• przy ul. Paderewskiego
  • Czekoladka - z 1926, w stylu zakopiańskim. Parterowa, na wysokiej podmurówce, z dwuspadowym dachem, poddaszem, 3 balkonami, zabudowaną werandą i gankiem.
    
    
• przy ul. Poniatowskiego
  • Marianówka - z przełomu XIX i XX w., projekt Edmunda Judyckiego. W latach 1950-60 mieściła internat Państwowego Liceum Sztuk Plastycznych.

źródła: http://naleczow.pl oraz http://pl.wikipedia.org